برفک دهان چیست؟

برفک دهان نوعی عفونت موجود در دهان است که در نتیجه میکروب های مخمری به نام کاندیدا ایجاد می شوند. دهان یکی از مکان های معمولی است که کاندیا موجب بروز عفونت می شود. عفونت کاندیدا داخل دهان برفک دهان نامیده می شود. دیگر مکان های شایع برای رشد برفک عبارتند از واژن، ناحیه پوشک نوزادان، و زیر ناخن ها. این مشکل اغلب جدی نیست و به طور کلی می تواند با درمان از بین برود.

چه افرادی مستعد برفک دهان هستند؟

تعداد کمی از کاندیدا معمولاً روی پوست سالم و دهان سالم زندگی می کنند. آنها معمولاً بی خطر هستند. افراد سالم به طور معمول دچار برفک دهان نمی شوند. با این حال، برخی شرایط یا موقعیت های خاص هستند که ممکن است موجب رشد بیش از حد کاندیدا شوند که می تواند منجر به بروز برفک های دهان شوند. این شرایط عبارتند از:

·        نوزاد بودن. برفک دهان اغلب در نوزادن و کودکان خردسال شایع است.

·        استفاده از پروتزهای دندانی مصنوعی، مخصوصاً اگر شب ها از دهان خارج نشوند، تمیز نگه داشته نشوند، یا به خوبی روی لثه ها قرار نگیرند و روی لثه ها ساییده شوند.

·        مصرف یک دوره داروهای آنتی بیوتیک. آنتی بیوتیک ها موجب از بین رفتن میکروب های (باکتری های) بی ضرری می شوند که داخل دهان زندگی می کنند. آنها کاندیدا را از بین نمی برند که اگر باکتری های کمتری اطراف آنها وجود داشته باشد ممکن است ساده تر تکثیر شود.

·        استفاده بیش از حد از دهانشویه های آنتی باکتریال (به دلایلی شبیه دلیل بالا).

·        استفاده از قرص ها یا اسپری های استروئیدی.

·        داشتن خشکی دهان به دلیل فقدان بزاق دهان. این ممکن است به عنوان یکی از عارضه های جانبی مصرف برخی داروهای خاص (مانند داروهای ضد افسردگی، داروهای ضد روان پریشی، و داروهای شیمی درمانی) اتفاق بیفتد. علاوه بر این، این اتفاق ممکن است پس از رادیوتراپی به منطقه سر یا گردن رخ دهد، یا از علائم سندوم اسجوگرن Sjögren’s syndrome  باشد.

·        ابتلا به دیابت.

·        ابتلای شدید یه آنمی یا کم خونی.

·        کمبود آهن، فولات، یا ویتامین B12.

·        داشتن سیستم ایمنی ضعیف. برای مثال، اگر از داروهایی استفاده می کنید که سیستم ایمنی بدن شما را حمایت می کنند، اگر سرطان خاصی دارید، یا اگر مبتلا به HIV یا ایدز هستید.

·        ضعیف بودن، یا به طور کلی سلامتی ضعیفی داشتن.

·        کشیدن سیگار. افراد سیگاری بیشتر مستعد ابتلا به برفک دهان هستند.

برفک دهان معمولاً واگیردار نیست. شما نمی توانید بدون تماس برفک دهان را به فرد دیگری منتقل کنید.

چرا برخی نوزادان دچار برفک دهان می شوند؟

تعداد اندکی از ارگانیسم های کاندیدا عموماً روی پوست سالم و در دهان سالم زندگی می کنند. آنها معمولاً بدون ضرر هستند. با این حال، رشد بیش از حد کاندیدا می تواند داخل دهان برخی کودکان اتفاق بیفتد. این می تواند موجب بروز یک حمله برفک دهان شود.

این رشد بیش از حد می تواند به این دلیل رخ دهد که سیستم ایمنی بدن کودک هنوز نابالغ است و بنابراین نمی تواند سطوح کاندیدا را کنترل کند. علت ممکن دیگر برای بروز عفونت برفک دهان این است که فرزند شما اخیراً تحت یک دوره درمان با داروهای آنتی بیوتیک قرار داشته است. علت این است که آنتی بیوتیک ها می توانند میکروب های (باکتری های) سالمی که داخل دهان فرزند شما زندگی می کنند را از بین ببرند. این باکتری های سالم به طور طبیعی به کنترل میزان کاندیدا داخل دهان کودک شما کمک می کنند. در صورتی که تعداد باکتری های سالم کمتری در محیط دهان وجود داشته باشد، کاندیدا می تواند بیش از حد رشد کند. بعلاوه، اگر فرزند شما از سینه شما شیر می خورد و شما اخیراً تحت درمان با آنتی بیوتیک قرار داشته اید، سطوح باکتری های سالم شما نیز می تواند تحت تأثیر قرار بگیرد. این می تواند باعث شود شما، یا فرزندتان، بیشتر مستعد برفک باشید.

از هر 7 نوزاد، یکی دچار حملات برفک دهان در مرحله ای از عمر خود می شود. این مشکل در نوزادان زیر 10 هفته شایع تر است، اما می تواند در کودکان بزرگتر نیز اتفاق بیفتد. برفک دهان معمولاً به دلیل بهداشت نامناسب اتفاق نمی افتد و معمولاً به این معنا نیست که کودک شما بیمار است. برخی کودکان با حملات مکرر برفک دهان مواجه هستند.

برفک دهان چه علائم و نشانه هایی دارد؟

·        علائم کلاسیک برفک دهان عبارتند از لکه های سفید رنگی که داخل دهان شما بوجود می آیند. این نقاط ممکن است به یکدیگر متصل شوند تا لکه بزرگتری را به نام پلاک تشکیل دهند. آنها ممکن است زرد یا خاکستری رنگ باشند. اگر شما یک نقطه را بکنید، بافت زیرین آن ممکن است قرمز رنگ باشد اما معمولاً درد یا زخم ندارد.

·        اغلب هیچ نقطه سفید رنگی وجود ندارد. مناطقی داخل دهان شما ممکن است تنها قرمز یا زخم شوند. این عموماً بیشتر زمانی اتفاق می افتد که پس از مصرف آنتی بیوتیک ها یا استروئیدها دچار برفک دهان می شوید.

·        افرادی که از پروتزهای مصنوعی دندانی استفاده می کنند ممکن است زیر پروتز خود یک ناحیه قرمز رنگ مقاوم داشته باشند.

·        ممکن است مناطق خارج دهان شما زخم، ترک یا ناحیه های قرمزی رنگی بوجود بیایند. این امر عمدتاً روی زاویه تماس لب های بالا و پایین با یکدیگر (استوماتیت زاویه ای) تأثیر می گذارد.

·        برخی عفونت های خفیف برفک دهان بدون درد هستند. با این حال، گاهی اوقات برفک دهان نسبتاً دردناک هستند و باعث می شوند غذا خوردن و نوشیدن مایعات نیز ناراحت کننده باشد. برخی نوزادانی که برفک دهان دارند ممکن است آبریزش دهان داشته باشند، یا اینکه ممکن است به دلیل درد و سوزش قادر نباشند به درستی شیر بخورند.

·        در برخی افراد مبتلا به برفک دهان ممکن است حس چشایی نیز تحت تأثیر قرار بگیرد.

نکته: اگر فرزند شما از سینه شما شیر می خورد، این امکان وجود دارد که فرزند شما برفک دهان را از راه دهان به نوک سینه شما منتقل کند. این می تواند برای شما بسیار دردناک باشد. ممکن است نوک سینه شما ترک بخورد، زخم شود، یا قرمز و براق شود. اگر فکر می کنید نوک سینه شما عفونت برفک دارد به پزشک مراجعه کنید. ممکن است پزشک برای از بین رفتن برفک، برای شما پمادی برای زدن روی نوک سینه تجویز کند.

برفک دهان چگونه تشخیص داده می شود؟

معمولاً پزشک شما برفم دهان را در شما از روی علائم معمول و طاهر معمول داخل دهان شما تشخیص خواهد داد. معمولاً هیچ آزمایشی نیاز نیست تا برفک دهان تشخیص داده شود.

با این حال، گاهی اوقات ممکن است پزشک شما آزمایش خون را برای بررسی برخی شرایط خاص توصیه کند که می توانند احتمال بروز برفک دهان را افزایش دهند. برای مثال، آزمایش خون برای دیدن اینکه آیا شما کمبود آهن، ویتامین B12، یا فولات دارید یا خیر.

در صورتی که برفک دهان به درمان پاسخ ندهد، پزشک شما ممکن است نمونه برداری از داخل دهان شما را پیشنهاد دهد. سپس این نمونه برای لابراتوار ارسال می شود تا زیر میکروسکوپ آزمایش شود. علاوه بر این، آنها می توانند کشت کاندیدا در لابراتوار را نیز امتحان کنند.

گاهگاهی، برای تأیید تشخیص برفک دهان تکه برداری نیاز است. یک تکه از لکه های سفید رنگ داخل دهان شما برداشته می شود و این نمونه زیر میکروسکوپ آزمایش می شود.

برفک دهان چه درمان هایی دارد؟

درمان هایی که به صورت موضعی اعمال می شوند

برای برفک دهان خفیف، درمان متداولی که ابتدا امتحان می شود ژل دهانی میکونازول به مدت هفت روز است. گاهی اوقات، یک دوره درمان دو هفته ای نیاز است. اگر ژل میکونازول نتواند استفاده شود (برای مثال، اگر می دانید که شما به آن حساسیت دارید) قطره نیستاتین نیز گزینه دیگری است که می توانید از آن استفاده کنید.

دستور العمل های زیرا را نیز دنبال کنید:

• ژل ها یا قطره ها باید بعد از خوردن یا آشامیدن استفاده شوند.
• چهار مرتبه در طول روز، یک لایه نازک از ژل را با انگشت تمیز، روی منطقه ای که تحت تأثیر قرار گرفته است بمالید.
• برای استفاده از قطره ها، از قطره چکان برای ریختن مایع داخل دهان و روی منطقه ای که تحت تأثیر قرار گرفته است استفاده کنید. این کار را چهار مرتبه در طول روز انجام دهید.
• به صورت ایده آل، شما نباید به مدت 30 دقیقه پس از استفاده قطره ها یا ژل ها چیزی بخورید یا بنوشید. این به جلوگیری از شسته شدن خیلی زود دارو از داخل دهان کمک می کند.

قرص های ضد برفک

این نوع قرص ها حاوی دارویی به نام فلوکونازول هستند که می توانند به از بین بردن عفونت های قارچی و برفک در بدن کمک کنند. از قرص ها بیشتر در موارد وخیم تر یا جدی تر استفاده می شود. برای مثال، برای افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند و دچار برفک دهان گسترده ای شده اند. قرص ها معمولاً برای چند روز تجویز می شوند و اغلب موجب از بین رفتن برفک دهان می شوند.

تغییر داروهای دیگر

اگر شما در حال مصرف داروهای دیگری هستید که ممکن است موجب بروز برفک دهان شده باشند، مانند استروئیدها یا آنتی بیوتیک ها، ممکن است لازم باشد پزشک شما برای کمک به از بین بردن برفک دهان این داروها را تغییر دهد یا دوز آنها را کاهش دهد.

مراجعه به یک متخصص

در صورتی که شرایط زیر را داشته باشید، پزشک شما ممکن است توصیه کند به یک متخصص مراجعه کنید:

• اقدامات زیر به از بین رفتن عفونت برفک دهان کمکی نکند.
• شما بویژه یک عفونت شدید یا بیماری های دیگری (برای مثال، تحت شیمی درمانی قرار دارید یا در حال مصرف داروهای دیگر هستید که موجب تضعیف سیستم ایمنی بدن شما می شوند) داشته باشید.

آیا برفک دهان قابل پیشگیری است؟

برای کمک به جلوگیری از حملات بعدی برفک دهان امکان تغییر یک یا دو موقعیت ذکر شده در بالا وجود دارد. برای مثال:

• اگر دیابت دارید- کنترل خوب سطح قند خون شما خطر برفک دهان و عفونت های دیگر را کاهش می دهد.
• اگر از اسپری های استنشاقی استروئیدی استفاده می کنید- داشتن تکنیک های خوب استنشاق و استفاده از وسایل فاصله دهنده می تواند به کاهش خطر ابتلا به برفک دهان کمک کند. علاوه بر این، پس از هر بار استفاده از اسپری ها استنشاقی دهان خود را بشویید، تا به شستن هر گونه ذرات داروی باقی مانده داخل دهان کمک کنید. از پزشک خود بخواهید دوز استروئید موجود در اسپری شما را به کمترین میزان مورد نیاز برای کنترل آسم شما کاهش دهد.
• اگر از پروتزهای مصنوعی دندانی استفاده می کنید:
  • در طول شب یا حداقل به مدت شش ساعت در طول روز پروتزهای مصنوعی خود را از دهان خارج کنید. تصور می شود تماس مداوم پروتزهای مصنوعی، و خارج نکردن آنها از دهان در طول شب، یکی از شایع ترین علل بروز برفک دهان باشد.
  • پروتزهای مصنوعی دندانی خود را به صورت روزانه پاکسازی کنید. برای تمیز کردن آنها از آب صابون استفاده کنید و قسمتی از پروتزهای مصنوعی که روی لثه ها قرار می گیرد را با یک مسواک نرم بسایید- این همان سمتی است که پولیش نمی شود. سپس آن را داخل محلول ضد عفونی کننده غوطه ور کنید. نوع محلول و زمانی که باید پروتز شما غوطه ور بماند را دندانپزشک شما مشخص می نماید. پس از ضد عفونی کردن پروتزهای خود، آنها را با آب بشویید، سپس قبل از استفاده مجدد آنها اجازه دهید در هوای آزاد خشک شوند. خشک کردن به این صورت کمک می کند هر گونه کاندیدا که ممکن است به پروتزهای مصنوعی شما چسبیده باشد از بین برود.
  • داخل دهان خود (جایی که پروزهای مصنوعی قرار می گیرند) را با مسواک نرم تمیز کنید.
  • در صورتی که پروتزهای مصنوعی شما به درستی در جای خود قرار نمی گیرند، برای رفع مشکل آنها به دندانپزشک مراجعه کنید.
• اگر از داروهایی استفاده می کنید که موجب خشکی دهان می شوند- سعی کنید پیوسته جرعه جرعه آب بنوشید.
• در صورتی که متوجه ابتلای خود به کم خونی یا سطوح پایین ویتامین B12، فولات، یا آهن شدید، درمان این بیماری ها ممکن است به پیشگیری از بروز برفک دهان در آینده کمک کند.
• اگر سیگاری هستید، ترک این عادت نیز می تواند به پیشگیری از حملات بیشتر برفک دهان کمک کند.
• به برخی از گروه های خاص افراد ممکن است قرص های ضد برفک دهان داده شود تا از بروز برفک دهان پیشگیری شود. برای مثال، افرادی که از داروهایی استفاده می کنند که سیستم ایمنی بدن آنها را سرکوب کند یا افرادی که تحت شیمی درمانی یا درمان های سرطان قرار دارند.

پیشگیری از بروز برفک دهان در کودکان

• مرتب همه اسباب بازی ها، دندان گیر، و وسایل دیگری که فرزند شما به دهان می برد را استریل کنید.
• اگر از شیشه شیر می خورد، به طور منظم همه ابزار شیر خوردن را استریل کنید.

برخی افراد توصیه می کنند پس از هر بار شیر دادن به فرزند خود مقداری آب استریلیزه به او بدهید. این می تواند باقی مانده شیر داخل دهان را بشوید که ممکن است کاندیدا درون آن رشد کند.