شکاف کام و لب چیست؟
شکاف های کام و لب، نقص ها، دو نیم شدگی یا جدا شدگی هایی در صورت و دهان کودک هستند که زمانی اتفاق می افتند که کودک درون شکم مادر در حال رشد می باشد. این اتفاق در اوایل دوران بارداری رخ می دهد. یک شکاف زمانی رخ می دهد که بافت ها به درستی با یکدیگر پیوند نمی خورند. شکاف کام و یا شکاف لب چهارمین نقص مادرزادی متداول در دنیا می باشد.
- شکاف لب نوعی جدا شدگی فیزیکی دو طرف لب بالا می باشد، و به شکل یک شکاف باریک یا گسترده در تمام لایه های لب بالا مشاهده می شود. این جدا شدگی می تواند خط لثه یا کام را شامل شود.
- شکاف کام نوعی جدا شدگی در سقف دهان است. شکاف کام می تواند سخت کام (بخش استخوانی جلوی سقف دهان) و یا نرم کام (بخش نرم پشتی سقف دهان) را شامل شود، و می تواند با شکاف لب همراه باشد.
شکاف کام و لب می تواند در یک یا هر دو سمت دهان اتفاق بیفتد. از آنجا که لب و کام به صورت مجزا تشکیل می شوند، این امکان وجود دارد که شکاف لب بدون شکاف کام، یا شکاف کام بدون شکاف لب وجود داشته باشد، یا هر دو شکاف کام و لب با یکدیگر (که احتمال بروز آن بیشتر است) وجود داشته باشند.
چه افرادی بیشتر دچار شکاف کام و یا لب می شوند؟
شکاف کام و یا لب هر ساله از هر 1000 کودک یک نفر را تحت تأثیر قرار می دهد، و چهارمین نقص مادرزادی شایع در دنیا می باشد. شکاف کام و لب بیشتر در کودکانی با نژاد آسیایی اتفاق می افتد.
پسران دو برابر دختران دچار شکاف لب می شوند، هم با و هم بدون شکاف کام. با این حال، دختران دو برابر بیشتر از پسران دچار شکاف کام می شوند، البته بدون شکاف لب.
علل بروز شکاف کام و لب کدامند؟
در اکثر موارد، علل بروز شکاف لب و شکاف کام ناشناخته هستند، و این شرایط قابل پیشگیری نمی باشند. اکثر دانشمندان بر این باورند که شکاف ها در نتیجه ترکیبی از عوامل ژنتیکی (وراثت) و محیطی (مرتبط با دنیای طبیعی) بوجود می آیند. به نظر می رسد اگر یکی از خواهرها یا برادرها، والدین، و سایر وابستگان که شکاف کام و لب داشته اند، احتمال متولد شدن کودک دیگر با این مشکل افزایش پیدا کند.
دلیل دیگر شکاف کام و لب ممکن است با یک دارو که مادر در طول دوران بارداری استفاده می کرده است ارتباط داشته باشد، از جمله داروهای ضد تشنج/ ضد صرع، داروهای درمان آکنه حاوی Accutane، و یا متروترکسات، دارویی که عموماً برای درمان سرطان، آرتریت، و پسوریازیس استفاده می شود.
عوامل دیگری که می توانند با گسترش شکاف ها ارتباط داشته باشند عبارتند از:
- کمبود ویتامین ها (اسید فولیک)
- سیگار کشیدن در طول دوران بارداری
- سوء مصرف مواد
بعلاوه، این شرایط ممکن است در نتیجه قرار گرفتن در معرض ویروس ها یا مواد شیمیایی، زمانی که کودک درون رحم مادر در حال رشد می باشد بوجود بیاید. در موقعیت های دیگر، شکاف کام و شکاف لب ممکن است بخشی از شرایط پزشکی دیگر باشند.
شکاف کام و لب چگونه تشخیص داده می شوند؟
از آنجا که شکاف ها موجب بروز تغییرات مشهود فیزیکی می شوند، آنها به راحتی قابل تشخیص می باشند. سونوگرافی قبل از زایمان می تواند اکثر شکاف های لب را نشان دهد. تنها در 7 درصد موارد، شکاف کام تنها، از طریق سونوگرافی قبل از زایمان قابل تشخیص می باشد.
در صورتی که شکاف قبل از تولد کودک از طریق سونوگرافی مشخص نشده باشد، معاینه فیزیکی دهان، بینی، و پلیت (کام یا سقف دهان) پس از تولد کودک می تواند انجام شود. گاهی اوقات، در صورت وجود هر گونه ناهنجاری های دیگری، ممکن است لازم باشد تست های دیگری انجام شوند.
شکاف کام و لب
شکاف کام و لب با چه مشکلاتی همراه هستند؟
- مشکل در خوردن هر چیزی: با وجود یک شکاف یا مجرا درون سقف دهان، غذا و مایعات می توانند از دهان به بینی ورود پیدا کنند. معمولاً کودکان به سرعت یاد می گیرند چگونه غذا بخورند و غذا دادن به کودک مشکل بزرگی نخواهد بود.
- عفونت های گوش و از دست دادن شنوایی: کودکانی که شکاف کام و لب دارند بیشتر در معرض خطر عفونت های گوش قرار دارند، زیرا آنها بیشتر مستعد تجمع مایعات در گوش میانی می باشند. اگر آنها درمان نشوند، عفونت های گوش می توانند موجب از دست رفتن قدرت شنوایی شوند.
- مشکلات گفتاری: کودکانی که شکاف کام و لی دارند ممکن است در حرف زدن نیز مشکل داشته باشند. صدای این کودکان به خوبی منتقل نمی شود، صدای آنها به صورت تو دماغی به گوش می رسد، و پس از ترمیم پلیت ممکن است فهمیدن گفتار بیمار دشوار باشد. البته، همه کودکانی که شکاف کام و لب دارند این مشکل را ندارند، و ممکن است بتوان با انجام جراحی این مشکل را به طور کامل برطرف کرد.
- مشکلات دندانی: کودکانی که شکاف دارند بیشتر مستعد بسیاری از مشکلات دندانی می باشند، از جمله:
- تعداد بیشتر حفره های دندانی؛
- فقدان دندان، وجود دندان اضافی، بد شکلی یا جابجا شدگی دندان ها که نیاز به درمان خواهند داشت؛
- نقص در تیغه آلوئولار، لثه استخوانی فک بالا که دندان ها داخل آن قرار دارند. نقص در تیغه آلوئولار می تواند: موجب جابجا شدن، منحرف شدن، یا چرخیدن دندان های دائمی شود؛ مانع بیرون آمدن دندان های دائمی شود؛ مانع تشکیل تیغه آلوئولار شود؛ و موجب از دست رفتن پیش از موعد دندان های نیش و پیشین در حال رویش شود.
شکاف کام و لب
کدام متخصصان در درمان کودکان دارای شکاف کام و لب نقش دارند؟
از آنجا که تعداد زیادی مشکلات پزشکی و سلامت دهان با شکاف کام و لب همراه است، یک تیم از پزشکان و متخصصان دیگر معمولاً با یکدیگر کار می کنند تا طرحی برای مراقبت از هر بیمار ایجاد کنند. اعضای تیم درمان شکاف کام و لب معمولاً اعضای زیر را شامل می شود:
- جراح پلاستیک برای ارزیابی و انجام جراحی های ضروری روی لب و با پلیت.
- ارتودنتیست برای صاف کردن و تغییر موقعیت دندان ها.
- دندانپزشکی برای انجام مراقبت های روتین دندانی.
- متخصص بیماری های لثه و کاشت ایمپلنت به منظور انجام جراحی و کاشت ایمپلنت های دندانی در صورت عدم وجود برخی دندان ها.
- دندانساز برای ساخت دندان های مصنوعی و نیز ابزارهای دندانی برای بهبود ظاهر و نیز ایجاد تغییرات مورد نیاز برای غذا خوردن و حرف زدن.
- گفتار درمانگر برای ارزیابی نحوه حرف زدن و برطرف نمودن مشکلات گفتاری.
- متخصص گوش و حلق و بینی برای بررسی مشکلات شنوایی و نیز در نظر گرفتن گزینه های درمان برای مشکلات شنوایی.
- پرستار هماهنگ کننده برای نظارت روی سلامت کودک.
- متخصص ژنتیک برای کمک به والدین و بیماران بزرگسال که بدانند احتمال به دنیا آوردن کودکانی با این شرایط برای آنها چقدر می باشد.
- مددکار اجتماعی/ روانشناس برای حمایت از خانواده و توجه به مشکلات سازگاری.
درمان معمولاً در دوران نوزادی آغاز می شود و اغلب تا اوایل دوران نوجوانی ادامه پیدا می کند.
شکاف کام و لب چگونه درمان می شود؟
شکاف لب، بسته به میزان (کامل یا ناقص بودن) و گستردگی شکاف (باریک یا عریض بودن) اغلب به دو جراحی نیاز دارد. جراحی نخست معمولاً زمانی انجام می شود که کودک هنوز 3 ماهه است.
تکنیک های مختلفی وجود دارند که اگر قبل از جراحی به درستی انجام شوند می توانند نتایج ترمیم های شکاف کام و لب (لب شکری) را بهبود دهند. آنها غیر تهاجمی و به شکلی باور نکردنی شکل لب، بینی، و دهان کودک را تغییر می دهند:
- یک دوره چسب زدن به لب می تواند فاصله شکاف لب کودک را کاهش دهد.
- از یک الواتور بینی برای کمک به شکل دهی صحیح بینی کودک استفاده می شود.
- استفاده از ابزار قالب گیری آلوئولار- بینی (NAM) برای کمک به قالب گیری بافت های لب در موقعیت مطلوب تری در آماده سازی برای ترمیم لب.
نخستین جراحی، برای بستن لب، معمولاً زمانی انجام می شود که کودک بین 3 تا 6 ماهگی است. جراحی دوم، در صورت لزوم، معمولاً زمانی انجام می شود 6 ماهه است.
فیستول دهان-بینی حفره ای بین دهان و بینی می باشد که در برخی موارد، فیستول عمداً پس از ترمیم اولیه شکاف کام باقی گذاشته می شود یا به دلیل بهبود ضعیف این منطقه بوجود می آید. فیستول می تواند مشکل آفرین باشد زیرا اجازه می دهد مواد داخل دهان، مانند مایعات و غذاها به داخل حفره بینی وارد شوند، و منجر به بروز عفونت شوند. در برخی موارد نادر، وقتی فیستول خیلی بزرگ شود، می تواند مشکلات گفتاری نیز ایجاد کند.
ترمیم شکاف پلیت یا کام در 12 ماهگی کودک انجام می شود و کام را به صورت عملی در می آورد و بستن فیستول با جراحی احتمال ورود مایعات به داخل گوش میانی و بینی را کاهش می دهد. برای این ترمیم بافت از سقف دهان یا داخل گونه برداشته می شود. برای جلوگیری از ورود مایع به داخل گوش میانی، کودکانی که شکاف کام دارند معمولاً نیاز به لوله های مخصوصی دارند که در پرده صماخ آنها تعبیه می شود تا به تخلیه مایع کمک کند، بعلاوه شنوایی آنها سالی یک مرتبه چک می شود. پس از جراحی، ممکن است نیاز باشد بیمار برای مدت کوتاهی در بیمارستان بستری شود، بعلاوه، برای دو تا سه هفته محدودیت های غذایی را رعایت نماید.
حدود 30 درصد از کودکانی که شکاف کام و لب دارند، برای بهبود گفتار خود نیاز به جراحی های بیشتری دارند. گفتار معمولاً بین سنین 4 تا 5 سالگی ارزیابی می شود. اغلب بررسی نازوفارنکس (بینی و حلق) برای بررسی حرکات پلیت و حلق انجام می شود. در صورتی که برای بهبود گفتار جراحی نیاز باشد، همراه با گفتار درمانگر، تصمیم گیری انجام می شود. این جراحی معمولاً حدود 5 سالگی انجام می شود.
کودکانی که شکاف کام و لب دارند و خط لثه آنها درگیر شده است نیز ممکن است وقتی 6 تا 10 ساله هستن نیاز به پیوند استخوان داشته باشند تا خط لثه قدامی آنها کامل شود، به گونه ای که بتواند ایمپلنت های دندانی که قرار است کاشته شوند یا دندان های دائمی که بیرون بیایند را حمایت کند و فک بالا را تثبیت نماید. این فرایند شامل برداشتن مقدار اندکی استخوان از جای دیگر- معمولاً لگن، سر، دنده، یا پا- و جایگذاری آن درون منطقه ای است که شکاف وجود دارد.
اهداف انجام پیوند استخوان عبارتند از:
- فراهم آوردن حمایت برای لب و بینی و بهبود تقارن؛
- ایجاد یک تیغه متصل لثه فوقانی، خلق ظاهری طبیعی تر، و افزودن ثبات به تیغه؛
- بهبود ثبات بخش جلویی سقف دهان، در صورت وجود شکاف در هر دو سمت.
وقتی دندان های دائمی بیرون آمدند، اغلب برای صاف و یکدست شدن و قرار گرفتن آنها در یک راستا، و یا جابجا کردن دندان های موجود به جلوی دهان، باید از بریس های ارتودنسی استفاده کرد، و برای وسیع کردن عرض کام اکسپندر نیاز خواهد بود.
بسیاری از افرادی که شکاف کام و لب دارند، یک یا چند دندان کم دارند. بعلاوه، دندان هایی که نزدیک شکاف قرار دارند معمولاً استخوان کافی برای حمایت از آنها وجود ندارد. در چنین مواردی ایمپلنت های دندانی بهترین گزینه برای آنها می باشند. به این ترتیب، در انتهای درمان های دهان و دندان، بیماری دو ردیف دندان کاملاً یکدست خواهد داشت.
برای بهبود ظاهر لب، بینی، بستن شکاف های بین دهان و بینی، کمک به تنفس، و تثبیت و استحکام بخشیدن به فک ممکن است جراحی های دیگری نیاز باشند.
