سندرم سوزش دهان اصطلاح پزشکی برای سوزش مداوم یا مکرر داخل دهان، بدون یک علت مشهود است. ممکن است این سوزش را روی زبان، لثه ها، لب ها، داخل گونه ها، سقف دهان یا نواحی بزرگی از کل دهان خود احساس کنید. احساس سوزش می تواند شدید باشد، گویی که دهان خود را با یک نوشیدنی بسیار داغ زخمی کرده اید.

سندرم سوزش دهان معمولاً به طور ناگهانی ایجاد می شود، اما می تواند به مرور زمان به آرامی ایجاد شود. اغلب نمی توان علت خاصی را پیدا کرد. گرچه این امر باعث می شود درمان چالش برانگیزتر شود، اما همکاری نزدیک با تیم مراقبت های درمانی می تواند به کاهش علائم کمک کند.

علائم و نشانه های سندروم سوزش دهان

علائم سندرم سوزش دهان ممکن است شامل موارد زیر باشند:

• احساس سوزش یا داغ شدگی که عمدتاً زبان شما را تحت تأثیر قرار می دهد، اما ممکن است لب ها، لثه ها، سقف دهان، گلو یا کل دهان شما را نیز درگیر کند.
• احساس خشکی دهان همراه با افزایش تشنگی.
• تغییر حس چشایی داخل دهان، مانند طعم تلخ یا فلزی.
• از دست دادن حس چشایی.
• گزگز، سوزش یا بی حسی داخل دهان.

ناراحتی ناشی از سندرم سوزش دهان می تواند چندین الگوی متفاوت داشته باشد. ممکن است:

• هر روز اتفاق بیفتد، با کمی ناراحتی هنگام بیدار شدن از خواب، اما با گذشت روز بدتر می شود.
• به محض بیدار شدن شما از خواب شروع می شود و تمام روز را ادامه می یابد.
• بیاید و برود.

الگوی ناراحتی دهان شما هر چه که باشد، سندرم سوزش دهان ممکن است ماه ها تا سال ها ادامه پیدا کند. در موارد نادر، علائم ممکن است به طور ناگهانی به صورت خود به خود از بین بروند یا کمتر اتفاق بیفتند. گاهی اوقات احساس سوزش ممکن است در هنگام خوردن یا آشامیدن برای مدت کوتاهی کاهش یابد.

سندرم سوزش دهان معمولاً باعث بروز هیچ تغییر فیزیکی برای زبان یا دهان شما نمی شود که بتواند قابل مشاهده باشد.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

در صورت داشتن هر گونه ناراحتی، سوزش یا درد زبان، لب ها، لثه ها یا سایر نواحی دهان خود، به پزشک یا دندانپزشک خود مراجعه کنید. این ناراحتی ها ممکن است به همکاری با یکدیگر نیاز داشته باشند تا به مشخص کردن علت و ارائه یک طرح درمان مؤثر کمک کنند.

علل بروز سندروم سوزش دهان

علت سندرم سوزش دهان ممکن است اولیه یا ثانویه باشد.

سندرم سوزش دهان اولیه

زمانی که نتوان علت آن را یافت، این وضعیت سندرم سوزش دهان اولیه یا ایدیوپاتیک نامیده می شود. برخی تحقیقات حاکی از این هستند که سندرم سوزش دهان اولیه با مشکلات اعصاب مربوط با حس چشایی و درد ارتباط دارد.

سندرم سوزش دهان ثانویه

گاهی اوقات سندرم سوزش دهان درنتیجه یک بیماری زمینه ای ایجاد می شود. در این موارد، سندرم سوزش دهان ثانویه نامیده می شود.

مشکلات زمینه ای که ممکن است با سندرم سوزش دهان ثانویه ارتباط داشته باشند عبارتند از:

• خشکی دهان، که می تواند ناشی از برخی داروها، مشکلات سلامتی، مشکلات مربوط به غددی که بزاق تولید می کنند، یا ممکن است از جمله عوارض جانبی درمان سرطان باشد.
• سایر بیماری های دهان، مانند عفونت قارچی دهان که برفک دهان نامیده می شود، یک وضعیت التهابی به نام لیکن پلان دهانی یا شرایطی به نام زبان جغرافیایی که به زبان ظاهری شبیه به نقشه می دهد.
• دریافت نکردن مواد مغذی کافی مانند کمبود آهن، روی، فولات (ویتامین B-9)، تیامین (ویتامین B-1)، ریبوفلاوین (ویتامین B-2)، پیریدوکسین (ویتامین B-6)، و کوبالامین (ویتامین B-12).
• آلرژی ها یا واکنش به غذاها، طعم دهنده های غذا، سایر افزودنی های غذایی، عطرها یا رنگ ها، مواد دندانی یا محصولات مراقبت از دهان.
• رفلاکس اسید معده که از معده وارد دهان شما می شود، که بیماری ریفلاکس معده به مری (GERD) نیز نامیده می شود.
• برخی داروهای خاص، بویژه داروهای فشار خون بالا.
• عادات دهانی، مانند فشار دادن زبان به دندان ها، گاز گرفتن نوک زبان، و ساییدن یا فشردن دندان ها روی یکدیگر.
• اختلالات غدد درون ریز، مانند دیابت یا کم کاری غده تیروئید که تحت عنوان کم کاری تیروئید شناخته می شود.
• دهان بسیار تحریک شده، که ممکن است ناشی از مسواک زدن بیش از حد یا خیلی سخت زبان، استفاده از خمیر دندان های ساینده، استفاده بیش از حد از دهانشویه ها، یا مصرف بیش از حد غذاها یا نوشیدنی های اسیدی باشد. پروتزهایی که به خوبی روی لثه ها قرار نمی گیرند ممکن است باعث تحریک شوند که می تواند باعث بدتر شدن علائم شود.
• مسائل روانی، مانند اضطراب، افسردگی یا استرس.

عوامل خطر بروز سندروم سوزش دهان

سندرم سوزش دهان غیر معمول است. با این حال، خطر شما ممکن است بیشتر باشد اگر:

• زن هستید.
• در دوران پیش از یائسگی یا یائسگی هستید.
• بالای 50 سال سن دارید.
• سیگاری هستید.

سندرم سوزش دهان معمولاً به طور ناگهانی، و بدون هیچ دلیل شناخته شده ای، آغاز می شود. اما برخی عوامل خاص ممکن است خطر ابتلا به سندرم سوزش دهان را افزایش دهند، از جمله:

• بیماری اخیر.
• برخی از شرایط پزشکی طولانی مدت مانند فیبرومیالژیا fibromyalgia، بیماری پارکینسون، اختلالات خود ایمنی و نوروپاتی.
• کارهای قبلی دندانپزشکی.
• واکنش های آلرژیک به غذا.
• داروهای خاص.
• رویدادهای آسیب زای زندگی.
• استرس.
• اضطراب.
• افسردگی.

عوارض ناشی از سندروم سوزش دهان

عوارضی که ممکن است سندرم سوزش دهان آنها را بوجود بیاورد عمدتاً به ناراحتی مربوط می شوند، مانند مشکلات به خواب رفتن یا مشکل در غذا خوردن. موارد دراز مدتی که شامل ناراحتی زیاد می شوند بعلاوه می توانند منجر به اضطراب یا افسردگی شوند.

جلوگیری از بروز سندروم سوزش دهان

هیچ راه شناخته شده ای برای پیشگیری از بروز سندرم سوزش دهان وجود ندارد. اما با استفاده نکردن از تنباکو، محدود کردن غذاهای اسیدی یا تند، عدم نوشیدن نوشابه های گازدار، و استفاده از روش های مدیریت استرس، ممکن است بتوانید ناراحتی خود را کاهش دهید. یا این اقدامات ممکن است از بدتر شدن احساس ناراحتی شما جلوگیری کنند.

سندروم سوزش دهان چگونه تشخیص داده می شود؟

هیچ آزمایشی وجود ندارد که بتواند نشان دهد که آیا سندرم سوزش دهان دارید یا خیر. در عوض، تیم مراقبت های درمانی شما سعی خواهد کرد قبل از تشخیص سندرم سوزش دهان، مشکلات دیگر را رد کند.

ارائه دهنده مراقبت های درمانی یا دندانپزشک شما به احتمال زیاد:

• سوابق پزشکی و داروهای شما را مرور می کند.
• دهان شما را معاینه می کند.
• از شما بخواهد علائم خود را شرح دهید.
• در مورد عادت ها و کارهای روتین شما برای تمیز نگه داشتن دندان ها و دهان شما با شما صحبت کند.

همچنین، پزشک معالج شما احتمالاً یک معاینه پزشکی انجام خواهد داد، و به دنبال نشانه هایی از شرایط دیگر خواهد بود. ممکن است برخی از آزمایشات زیر را انجام دهید:

• آزمایشات خون. این آزمایش ها می توانند شمارش کامل گلبول های خون، سطح قند خون، عملکرد تیروئید، عوامل تغذیه ای و چگونگی عملکرد خوب سیستم ایمنی شما را بررسی کنند. نتایج آزمایشات ممکن است سرنخ هایی در مورد منبع ناراحتی دهان شما ارائه دهند.
• کشت ها یا بیوپسی های دهانی. از یک سواب پنبه ای برای گرفتن نمونه برای کشت دهانی استفاده می شود. این می تواند به شما بگوید که آیا عفونت قارچی، باکتریایی یا ویروسی داخل دهان شما وجود دارد یا خیر. برای بیوپسی یا همان نمونه برداری، قطعات ریز بافت از دهان شما گرفته می شوند و برای آزمایشگاه ارسال می شوند تا بتوان سلول ها را مورد بررسی قرار داد.
• تست های آلرژی. پزشک معالج شما ممکن است تست های آلرژی را برای بررسی اینکه آیا ممکن است به برخی غذاهای خاص، مواد افزودنی، یا حتی مواد دندانپزشکی یا محصولات مراقبت از دهان آلرژی داشته باشید، پیشنهاد دهد.
• اندازه گیری بزاق. با سندرم سوزش دهان، ممکن است داخل دهان خود احساس خشکی داشته باشید. تست های بزاق می توانند نشان دهند که آیا جریان بزاق شما کاهش یافته است یا خیر.
• تست رفلاکس معده. این تست ها می توانند تشخیص دهند که آیا اسید معده از معده به داخل دهان شما برمی گردد یا خیر.
• تصویربرداری. پزشک معالج شما ممکن است MRI، سی تی اسکن، یا سایر آزمایشات تصویربرداری را برای بررسی سایر مشکلات سلامتی توصیه کند.
• تغییر دارو. اگر دارویی مصرف می کنید که ممکن است باعث ناراحتی دهان شود، پزشک شما ممکن است دوز آن را را تغییر دهد یا به سراغ داروی دیگری برود. گزینه دیگر این است که در صورت امکان دارو را برای مدت کوتاهی قطع کنید تا ببینید آیا ناراحتی شما برطرف می شود یا خیر. این را سر خود امتحان نکنید زیرا قطع برخی داروها می تواند خطرناک باشد.
• سؤالات سلامت روان. ممکن است از شما خواسته شود که به یک سری پرسش ها پاسخ دهید که می تواند به تصمیم گیری در مورد داشتن علائم افسردگی، اضطراب یا سایر مشکلات سلامت روان کمک کند که ممکن است با سندرم سوزش دهان مرتبط باشند.

این سندروم چگونه درمان می شود؟

درمان به این بستگی دارد که آیا شما سندرم سوزش دهان اولیه دارید یا ثانویه.

سندرم سوزش دهان اولیه

هیچ درمان شناخته شده ای برای سندرم سوزش دهان اولیه وجود ندارد. و هیچ راه مطمئنی برای درمان آن وجود ندارد. تحقیقات جامع در مورد مؤثرترین روش ها وجود ندارند. درمان به علائمی بستگی دارد که شما دارید و با هدف کنترل آنها انجام می شود. قبل از یافتن یک یا ترکیبی از چندین روش درمانی که به کاهش ناراحتی دهان شما کمک می کنند، ممکن است لازم باشد چندین درمان را امتحان کنید. و ممکن است مدتی زمان ببرد تا درمان به مدیریت علائم شما کمک کند.

گزینه های درمانی ممکن است شامل موارد زیر باشند:

• محصولات جایگزین بزاق.
• دهانشویه ها یا لیدوکائین خاص، که برای کمک به تسکین درد باعث بی حسی می شوند.
• کپسایسین Capsaicin، مسکنی که از فلفل چیلی به دست می آید.
• آلفا لیپوئیک اسید Alpha-lipoic acid، آنتی اکسیدانی که ممکن است به تسکین درد عصبی کمک کند.
• دارویی به نام کلونازپامclonazepam (کلونوپین Klonopin) که برای کنترل تشنج استفاده می شود.
• برخی از داروهای خاص ضد افسردگی.
• داروهایی که درد عصبی را مسدود می کنند.
• درمان شناختی رفتاری برای توسعه مهارت های عملی برای مقابله با اضطراب و افسردگی، پرداختن به استرس و تحمل درد مداوم.

سندرم سوزش دهان ثانویه

برای سندرم سوزش دهان ثانویه، درمان به شرایط زمینه ای بستگی دارد که ممکن است باعث بروز ناراحتی دهان شما شوند.

برای مثال، درمان عفونت دهان یا مصرف مکمل ها برای سطح پایین ویتامین ممکن است ناراحتی شما را تسکین دهد. به همین دلیل تلاش برای یافتن علت مهم است. هنگامی که هر گونه علل زمینه ای درمان شدند، علائم سندرم سوزش دهان شما باید بهتر شوند.

سبک زندگی و درمان های خانگی

علاوه بر درمان پزشکی و داروهای تجویزی، این اقدامات خودیاری ممکن است علائم شما را کاهش دهند:

• مایعات زیادی بنوشید تا به کاهش احساس خشکی دهان کمک کنید، یا تکه های یخ را بمکید.
• از غذاها و مایعات اسیدی مانند گوجه فرنگی، آب پرتقال، نوشیدنی های گازدار و قهوه اجتناب کنید.
• از الکل و محصولات حاوی الکل اجتناب کنید، زیرا ممکن است مخاط دهان شما را تحریک کنند.
• از محصولات تنباکو استفاده نکنید.
• غذاهای تحریک کننده مانند غذاهای تند و پر ادویه نخورید.
• از محصولات حاوی دارچین یا نعناع خودداری کنید.
• خمیر دندان های مختلف ملایم یا بدون طعم را امتحان کنید، مانند خمیر دندان های مخصوص حساسیت یا خمیر دندان های فاقد نعنا یا دارچین.
• برای کاهش استرس اقداماتی را انجام دهید و روش های آرام سازی را امتحان کنید.

مقابله و حمایت

مقابله با سندرم سوزش دهان می تواند چالش برانگیز باشد. اگر برای مثبت اندیشی و امیدوار ماندن اقدامی نکنید، این اختلال می تواند کیفیت زندگی شما را پایین بیاورد.

برای کمک به مقابله با ناراحتی ناشی از سندرم سوزش دهان:

• تمرینات تمدد اعصاب مانند یوگا را انجام دهید.
• روی فعالیت هایی تمرکز کنید که به شما لذت می دهند، مانند فعالیت ها یا سرگرمی های بدنی، بخصوص زمانی که احساس اضطراب می کنید.
• سعی کنید با برقراری ارتباط با خانواده و دوستان از نظر اجتماعی فعال بمانید.
• به گروه حمایت از درد مزمن برای افرادی که درد مداوم دارند بپیوندید.
• عادات خواب خوب را تمرین کنید، مانند رفتن به رختخواب و بیدار شدن تقریباً در یک ساعت معین هر روز و داشتن خواب کافی.
• صحبت با یک ارائه دهنده خدمات سلامت روان را در نظر بگیرید تا استراتژی هایی را بیاموزید که می توانند در مقابله با این شرایط به شما کمک کنند.

آماده شدن برای قرار ملاقات با پزشک

شما احتمالاً برای درمان ناراحتی دهان خود با مراجعه به پزشک خانواده یا دندانپزشک خود شروع خواهید کرد. از آنجا که سندرم سوزش دهان با بسیاری از شرایط پزشکی دیگر ارتباط دارد، پزشک یا دندانپزشک شما ممکن است شما را به یک متخصص دیگر، مانند متخصص مشکلات پوست، گوش، حلق و بینی (ENT)، یا هر متخصص دیگری ارجاع دهد.

آنچه شما می توانید انجام دهید

در اینجا اطلاعاتی وجود دارند که به شما کمک می کنند تا برای قرار ملاقات خود آماده شوید:

• بپرسید آیا کاری هست که باید قبل از قرار ملاقات انجام دهید، مانند محدود کردن رژیم غذایی خود.
• از علائم خود فهرستی تهیه کنید، از جمله هر گونه علائمی که ممکن است با ناراحتی دهان شما بی ارتباط به نظر برسند.
• از اطلاعات شخصی کلیدی خود فهرستی تهیه کنید، از جمله استرس های عمده یا تغییرات اخیر زندگی.
• از تمام داروها، ویتامین ها، گیاهان دارویی یا سایر مکمل هایی که مصرف می کنید، شامل دوزها، فهرستی تهیه کنید.
• از هر گونه سوابق پزشکی یا دندانپزشکی، از جمله نتایج آزمایشات، که به این مشکل مربوط هستند، یک کپی به همراه داشته باشید.
• در صورت امکان، یکی از اعضاء خانواده یا دوستان خود را برای حمایت و کمک به شما در به خاطر سپردن همه چیز با خود ببرید.
• از قبل سؤالاتی را آماده کنید تا از پزشک معالج یا دندانپزشک خود بپرسید.

پرسش هایی که باید مطرح کنید ممکن است شامل موارد زیر باشند:

• چه چیزی احتمالاً باعث بروز علائم من می شود؟
• به غیر از محتمل ترین علت، علل احتمالی دیگری کدامند؟
• به چه نوع آزمایشاتی نیاز دارم؟
• آیا ناراحتی دهان من احتمالا موقتی است یا طولانی مدت؟
• بهترین اقدام چیست؟
• آیا گزینه هایی برای رویکرد اصلی که شما پیشنهاد می کنید وجود دارند؟
• من این شرایط سلامتی دیگر را دارم. چگونه می توانم آنها را با یکدیگر مدیریت کنم؟
• آیا محدودیتی وجود دارد که باید رعایت کنم؟
• آیا باید به متخصص مراجعه کنم؟
• آیا جایگزین عمومی برای دارویی که تجویز می کنید وجود دارد؟
• آیا راهنماهای چاپی وجود دارند که بتوانم آنها را داشته باشم؟ چه وب سایت هایی را پیشنهاد می کنید؟

راحت باشید و در طول قرار ملاقات خود پرسش های دیگر را بپرسید.

از پزشک خود چه انتظاری باید داشته باشید؟

پزشک یا دندانپزشک شما احتمالاً چندین پرسش از شما خواهد پرسید، از جمله:

• علائم شما از چه زمانی شروع شدند؟
• آیا همیشه علائم دارید یا می آیند و می روند؟
• علائم شما چقدر شدید هستند؟
• به نظر می رسد چه چیزی علائم شما را بهتر می کند؟
• به نظر می رسد چه چیزی علائم شما را بدتر می کند؟
• آیا از تنباکو استفاده می کنید یا الکل می نوشید؟
• آیا مرتب غذاهای اسیدی یا تند می خورید؟
• آیا از دندان مصنوعی استفاده می کنید؟

پزشک یا دندانپزشک شما ممکن است سوالات دیگری را بر اساس پاسخ ها، علائم و نیازهای شما بپرسد. برای پاسخ دادن به سؤالات آماده باشید تا زمانی برای گفتگو در مورد آنچه برای شما مهم است داشته باشید.