دنچرها پروتزهای مصنوعی دندانی ساخته شده از آکریلیک (پلاستیک)، نایلون یا فلز می باشند. آنها به خوبی روی لثه های جای می گیرند تا جایگزین دندان های از دست رفته باشند و از بروز مشکلات احتمالی ناشی از خالی ماندن جای آنها جلوگیری نمایند.

فواصل خالی به جا مانده از دندان های از دست رفته می توانند موجب بروز مشکلات متعددی در غذا خوردن و حرف زدن شود، بعلاوه دندان های واقع در طرفین فضای خالی می توانند به صورت زاویه دار به سمت آن جایجا شوند.

گاهی اوقات نیاز است همه دندان ها کشیده شوند و جایگزینی برای آنها قرار داده شود. بنابراین، ممکن است شما نیز به یکی از راهکارهای زیر داشته باشید:

• پروتزهای مصنوعی دندانی کامل (دست دندان کامل)- که جایگزین همه دندان های قوس دندانی بالا یا پایین می شوند، یا
• پروتزهای پارسیل- که تنها جایگزین یک یا چند دندان می شوند.

علاوه بر این، اگر شما نیاز به دست دندان های کامل داشته باشید، پروتزهای دندانی می توانند از بروز مشکلات برای غذا خوردن و نیز حرف زدن پیشگیری کنند، بعلاوه می توانند ظاهر لبخند شما را نیز بهبود دهند و اعتماد به نفس از دست رفته شما را بازگردانند.

در این مقاله اطلاعات کافی برای افرادی وجود دارد که به فکر دریافت پروتزهای مصنوعی دندانی هستند، و نیز توصیه هایی برای افرادی دارد که قبلاً آنها را دریافت کرده اند. ابتدا اجازه دهید به این موضوع بپردازیم که چرا ممکن است دندان ها از دست بروند.

علل از دست رفتن دندان ها

از دست رفتن دندان ها دلیل اصلی برای رفتن افراد به سراغ پروتزهای مصنوعی است. چند دلیل اصلی دیگر نیز برای از دست رفتن دندان ها وجود دارد، از جمله:

• بیماری پریودنتال (شایع ترین دلیل)
• کشیدن دندان
• بالا رفتن طبیعی سن
• مراقبت های نامناسب بهداشتی دهان و دندان
• پوسیدگی های دندانی متعدد
• حوادث فک و صورت

بعلاوه شما بیشتر در معرض خطر از دست رفتن دندان قرار دارید، اگر:

• بالاتر از 35 سال هستید.
• مرد هستید.
• سیگار می کشید یا محصولات تنباکو استفاده می کنید.
• آرتروز روماتوئید دارید.
• دیابت یا فشار خون بالا دارید.
• پاکسازی های تخصصی و معاینات دندان ها (هر شش ماه یک مرتبه) را نادیده می گیرید.
• مراقبت های خانگی دندان ها (دو مرتبه مسواک زدن در طول روز، نخ دندان کشیدن، و شستشوی دهان با دهانشویه) را نادیده می گیرید.

افراد بزرگسال مسن تر بیشتر در معرض خطر از دست رفتن دندان ها ناشی از بیماری لثه، حفره ها و پوسیدگی های دندانی، مراقبت های ضعیف دندانی، و بالا رفتن طبیعی سن قرار دارند. کشیدن دندان و حوادث دندانی نیز از جمله عواملی هستند که موجب از دست رفتن دندان ها می شوند. در چنین مواردی استفاده از پروتزهای مصنوعی ضرورت پیدا می کند.

انواع پروتزهای مصنوعی

دست دندان کامل

در صورتی که شما همه دندان های خود در یک قوس دندانی را از دست داده باشید یا نیاز باشد همه آنها کشیده شوند، یا اگر دست دندان کامل قدیمی دارید، لازم است یک دست دندان جدید دریافت کنید.

پروتزهای مصنوعی دندانی عموماً به محض کشیده شدن دندان ها قابل استفاده هستند، به این معنا که شما هیچ بازه زمانی بدون دندان نخواهید بود. پروتزهای مصنوعی محکم روی لثه ها و استخوان فک شما قرار خواهند گرفت.

اما اگر بلافاصله پس از کشیدن دندان پروتز مصنوعی شما کار گذاشته شود، شکل لثه ها و استخوان شما نسبتاً سریع تغییر خواهد کرد و به احتمال زیاد نیاز خواهد بود پس از چند ماه تغییراتی در پروتزهای مصنوعی شما ایجاد شود یا مجدداً ساخته شوند.

گاهی اوقات نیز ممکن است نیاز باشد اجازه داده شود لثه ها بهبود پیدا کنند و شکل آنها تغییر کند، قبل از آنکه بتوان پروتزهای مصنوعی را در جای خود قرار داد.

شما برای ساخت پروتزهای مصنوعی خود می توانید به دندانپزشک یا یک تکنسین دندانپزشکی بالینی مراجعه کنید.

تفاوت بین دندانپزشک و تکنسین دندانپزشکی بالینی (متخصص در ساخت پروتز های دندانی) به قرار زیر می باشند:

• دندانپزشک اندازه گیری ها و قالب گیری های لازم را از دهان شما انجام خواهد داد، و سپس دستور ساخت دست دندان کامل یا پروتز مصنوعی شما را به تکنسین خواهد داد.
• تکنسین دندانپزشکی بالینی دست دندان کامل شما را مستقیماً و بدون دیدن دندانپزشک شما خواهد ساخت (گرچه لازم است برای چکاپ های دندانی به طور منظم به دندانپزشک خود مراجعه نمایید).

بر اساس قالب گرفته شده از دهان شما ابتدا یک پروتز امتحانی ساخته می شود. دندانپزشک یا تکنسین آن را داخل دهان شما بررسی خواهند کرد تا ببینند به خوبی داخل دهان جای می گیرد و نیز ظاهر آن را نیز ارزیابی خواهند کرد. شکل و رنگ ممکن است قبل از ساخت پروتز نهایی تغییر داده شوند.

پروتزهای پارسیل

پروتزهای پارسیل به گونه ای طراحی می شوند که فاصله به جای مانده از افتادن یک یا چند دندان از دست رفته کنار یکدیگر در یک قوس دندانی را پر کنند. آنها یک پلیت پلاستیکی، نایلونی، یا فلزی با تعدادی دندان مصنوعی متصل به آن هستند. پروتزهای پارسیل به دو صورت ثابت و متحرک ساخته می شوند:

پروتزهای پارسیل ثابت

پروتزهای پارسیل ثابت (FPD) که بریج های بر پایه ایمپلنت یا دندان نیز نامیده می شوند، در آنها از دندان های طبیعی موجود یا ایمپلنت های دندانی به عنوان تکیه گاه استفاده می شود. بر خلاف دست دندان های کامل یا پروتزهای پارسیل متحرک، این نوع پروتزها متحرک نیستند.

مزایای پروتزهای پارسیل ثابت:

• بهبود زیبایی
• ایجاد احساس امنیت بیشتر برای بیمار
• محکم تر بودن آنها نسبت به پروتزهای متحرک
• ثبات در محل قرار گیری دندان ها و بایت بهتر
• محافظت بیشتر از ساختار دندانی

معایب پروتزهای پارسیل ثابت:

• بازگشت ناپذیر بودن ساختار از دست رفته دندان های طبیعی که به عنوان تکیه گاه استفاده شده اند.
• دندان های تکیه گاه بیشتر در معرض خطر پوسیدگی دندان قرار دارند.
• خطر آسیب بیشتر به پریودنشویم و پالپ دندان.
• هزینه تعویض بیشتر در مقایسه با پروتزهای مصنوعی متحرک.

پروتزهای پارسیل متحرک

این نوع پروتزها از دندان های مصنوعی تشکیل شده اند که به یک پایه پلاستیکی همرنگ لثه ها متصل شده است. این نوع پروتزها برای استحکام بیشتر معمولاً روی یک چارچوب فلزی ساخته می شوند و با چفت های فلزی روی تعدادی از دندان های طبیعی قفل می شوند، که آن را بدون هیچ خطری در جای خود داخل دهان شما نگه می دارد. آنها می توانند به راحتی باز شده و از دهان خارج شوند. گاهگاهی، چفت ها می توانند از مواد همرنگ دندان ها یا لثه ها ساخته شوند، گرچه این نوع چفت ها همیشه هم مناسب نیستند زیرا به نظر می رسند شکننده تر از فلز باشند. دندانپزشک می تواند دهان شما را اندازه گیری کند و دستور ساخت پروتز پارسیل شما را به تکنسین بدهد.

مراقبت از پروتزهای مصنوعی

ممکن است آغاز استفاده از پروتزهای مصنوعی کمی عجیب باشد، اما شما خیلی زود به استفاده از آنها عادت خواهید کرد. در ابتدا، نیاز است به صورت تمام وقت از پروتزهای مصنوعی استفاده کنید، حتی حین خواب. دندانپزشک یا تکنسین به شما توصیه خواهند کرد که آیا قبل از خواب لازم است پروتز خود را خارج کنید یا خیر.

همیشه نیاز نیست در طول شب پروتزهای مصنوعی از دهان خارج شوند، اما این کار می تواند اجازه دهد لثه های شما حین خواب استراحت کنند.

اگر پروتزهای مصنوعی را از دهان خارج می کنید، باید آنها را مرطوب نگهداری کنید- برای مثال، داخل آب یا کیسه پلی اتیلن با مقداری پنبه مرطوب داخل آن، یا در محلول مناسب تمیز کردن شبانه پروتز. این کار از خشک شدن پروتزهای مصنوعی و تغییر شکل آنها جلوگیری خواهد کرد.

بهداشت دهانی

وقتی از پروتزهای مصنوعی استفاده می کنید، تمیز نگهداشتن دهان به اندازه زمانی که دندان طبیعی داشته اید مهم است. برای پیشگیری از پوسیدگی دندان ها، بیماری لثه و دیگر مشکلات دندانی، شما باید دندان های باقی مانده داخل دهان و نیز لثه و زبان خود را هر روز صبح و شب ها قبل از رفتن به رختخواب با خمیر دندان فلورایده تمیز کنید.

پاکسازی پروتزهای مصنوعی

مهم است که به طور منظم پلاک های دندانی و ذرات غذا را از روی پروتزهای دندانی خود پاک کنید. علت این است که پروتزهای مصنوعی دندانی کثیف و آلوده می توانند منجر به بروز مشکلات دیگری مانند بوی بد دهان، بیماری لثه، پوسیدگی دندان ها، و برفک دهان شوند.

به همان اندازه ای که دندان های طبیعی خود را تمیز می کرده اید باید برای پاکسازی پروتزهای مصنوعی نیز زمان بگذارید (حداقل دو مرتبه در طول روز: هر صبح و شب).

بعلاوه شما باید:

• شما باید قبل از غوطه ور کردن پروتزهای مصنوعی خود آنها را با خمیر دندان یا صابون مسواک بزنید و با آب بشویید تا ذرات غذای روی آنها زدوده شوند.
• برای برطرف کردن لکه ها و باکتری ها، آنها را در محلول گازدار تمیز کننده پروتزهای مصنوعی – و قرص های تمیز کننده پروتزهای مصنوعی غوطه ور کنید (دستور العمل های شرکت سازنده را دنبال کنید).
• به همان اندازه ای که دندان های طبیعی خود را مسواک می زده اید، پروتزهای مصنوعی را نیز مسواک بزنید (از محکم ساییدن آنها خودداری کنید).

در صورت افتادن آنها از دست شما امکان شکسته شدن آنها وجود دارد، بنابراین باید آنها را بالای یک حوله یا سینک پر از آب تمیز کنید، یا هر چیز نرم دیگری مانند حوله تا شده تمیز کنید.

نحوه غذا خوردن با پروتزهای مصنوعی

وقتی به تازگی استفاده از پروتزهای مصنوعی را آغاز کرده اید، شما باید غذاهای نرم بخورید و آن را به قطعات کوچکتر تبدیل کنید و آن را آرام و با استفاده از هر دو طرف دهان بجوید.

از جویدن آدامس و هر غذای چسبناک، سفت، یا دارای تکه های تیزی خودداری کنید/

شما می توانید به تدریج خوردن خوردن دیگر انواع غذاها را آغاز کنید تا وقتی که به رژیم غذایی قدیمی خود باز گردید. هرگز از خلال دندان استفاده نکنید.

چسب های پروتزهای مصنوعی

اگر پروتز مصنوعی شما به خوبی در جای خود قرار بگیرد، شما الزاماً نیازی به استفاده از چسب های مخصوص برای ثابت کردن آنها نخواهید داشت. اما اگر استخوان فک شما به میزان قابل توجهی تحلیل رفته باشد، چسب ها ممکن است تنها راه برای کمک به شما در نگهداشتن پروتزهای مصنوعی دندانی در جای خود باشند. در این صورت، دندانپزشک یا تکنسین دندانساز شما آنها را به شما پیشنهاد خواهند داد.

گاهگاهی، ممکن است برخی افراد وقتی از چسب های پروتز استفاده می کنند با پروتزهای مصنوعی خود احساس راحتی بیشتری داشته باشند. برای استفاده از آنها دستور العمل های تولید کننده را دنبال کنید و از استفاده مقادیر زیاد چسب خودداری کنید. چسب ها می توانند با مسواک زدن با آب و صابون از روی پروتزها کنده شوند. لازم است باقی مانده های چسب ها از داخل دهان با دستمال تمیز مرطوب خارج شوند.

چه زمانی باید به دندانپزشک مراجعه کرد؟

اگر پروتز مصنوعی دندانی دارید (حتی دست دندان کامل) باید به طور منظم به دندانپزشک مراجعه کنید تا هر گونه مشکلی را، در صورت وجود، بررسی نمایند.

اگر شما به خوبی از پروتزهای مصنوعی دندانی خود مراقبت کنید، آنها چندین سال برای شما دوام خواهند داشت. اما بالأخره لثه ها و استخوان فک شما تحلیل خواهد رفت، که به این معناست که ممکن است به اندازه قبل به خوبی روی لثه های شما قرار نخواهند گرفت و ممکن است شل شوند، یا اینکه حتی ممکن است دچار ساییدگی شوند.

در صورت مواجه شدن با مشکلات زیر حتماً به دندانپزشک مراجعه کنید:

• هنگام حرف زدن پروتزهای شما صدای کلیک می دهند.
• دنچرهای شما می لغزند، یا اینکه حس می کنید دیگر به خوبی اندازه نیستند.
• پروتزهای شما احساس ناخوشایند و ناراحتی بوجود می آورند.
• آنها به صورت کاملاً قابل مشاهده ای دچار ساییدگی شده اند.
• شما علائم بیماری لثه، یا پوسیدگی دندان دارید، مانند خونریزی از لثه ها یا بوی بد دهان.

اگر پروتزهای مصنوعی که به خوبی جای نمی گیرند یا ساییده شده اند تعویض نشوند، آنها می توانند موجب بروز ناراحتی های بزرگی شوند و در نهایت باعث بروز زخم یا عفونت های داخل دهان یا مشکل حین غذا خوردن و حرف زدن خواهند شد.